De vernieuwde Code Banken trad begin dit jaar in werking. Voor de derde editie van FI ging de redactie hierover onder meer in gesprek met Theo Camps, hoogleraar aan Tias, school for business and society van Tilburg University en bestuursvoorzitter bij adviesbureau Berenschot. Maar we vroegen hem nog meer. Bijvoorbeeld hoe hij tegen de rol van de toezichthouders aankijkt.

Welke punten uit het document ‘Toekomstgericht bankieren’ vindt u het belangrijkst?
“Ik denk dat hierin drie punten centraal staan. Allereerst gaat het om oprechte zorg voor klanten; de zorgplicht en aandacht voor de klant. Het tweede focuspunt is transparantie; helderheid voor- én achteraf over de wijze van handelen. En ten derde gaat het om afspraken en regels, en om toezicht en regulering.
Deze drie punten zijn redelijk concreet te maken met geboden en verboden. Maar het wordt lastiger wanneer het gaat om verantwoord gedrag en een gezonde cultuur. Dan kom je op het onderliggende thema. Ben je als bankier intrinsiek gedreven om deze zaken waar te maken? Dat heeft te maken met de cultuur binnen de organisatie. Met drijfveren waarom je bankier bent. Dat is lastig wettelijk te verankeren. Waar verandering nodig is moet die cultuuromslag vanuit de organisaties zelf komen. Dat is denk ik de grootste uitdaging.”

Voor die cultuuromslag en het bewaken van de nieuwe richtlijnen ligt een belangrijke rol bij de toezichthouders. Over de nevenfuncties van toezichthouders binnen de AFM is het nodige te doen geweest. Hoe ziet u dat als het gaat om toezichthouders bij banken en verzekeraars?
“We hebben lange tijd een enorme groei gehad. Bij veel banken zag je dat toezichthouders zich onderdeel gingen voelen van het systeem. Er waren te veel gedeelde belangen, en toezichthouders toonden te veel begrip voor de redeneringen van bankiers.

Er is nu een verdwazing gaande, een soort purisme waarbij iedere mogelijke vorm van belangenverstrengeling aan de kaak wordt gesteld.

Dat kun je misschien deels wijten aan de nevenfuncties die zij hadden. Maar de reactie daarop vind ik overtrokken. Er is nu een verdwazing gaande, een soort purisme waarbij iedere mogelijke vorm van belangenverstrengeling aan de kaak wordt gesteld. We zijn met z’n allen van het paradigma van verwantschap verschoven naar onafhankelijkheid. Daarbij worden onafhankelijkheid en maagdelijkheid met elkaar verward. Het geeft juist een meerwaarde wanneer toezichthouders ervaring of bekendheid hebben met de sector. Begrijp me goed, ik omarm de discussie en de noodzakelijke regulering, maar ik denk dat we nu te ver doorschieten.”

Wat moet er dan volgens u gebeuren om het toezicht te verscherpen?
“De grootste vijand van het financiële systeem is de monocultuur geweest. Er was simpelweg te weinig diversiteit. Wanneer je voornamelijk werkt met mannen van 60+ met tal van financiële nevenfuncties in een toezichthoudende rol, leidt dat tot gesloten redeneringen. Om de toezichthouders scherp te houden, is er een betere man-vrouwbalans, sectorale variëteit en meer leeftijdsdifferentiatie nodig.
Op individueel niveau zouden we eigenlijk terug moeten naar Aristoteles’ logos, ethos en pathos. Heeft de toezichthouder de kennis en vaardigheden om het toezichthouderschap goed uit te oefenen? Past zijn of haar moreel kompas bij de normen en waarden van de instelling? Beschikt hij of zij over voldoende empathie en inlevingsvermogen? Uiteindelijk heb je de juiste combinatie van harde en zachte eigenschappen in een team nodig om de huidige monocultuur te doorbreken.”