De turbulente financiële sector ligt onder een vergrootglas. Aan de nieuwe generatie leiders de taak om het geschonden imago van de sector te herstellen en de toekomst duurzaam vorm te geven. “We gaan van ego en macho naar dienend leiderschap”, stelt Ivo Matser van TSM Business School.

De nieuwe generatie leiders bestaat niet per definitie uit betere leiders. Dat veroordeelt ook het goede dat geweest is. Het zijn vooral de tijdsgeest en de maatschappij die om een andere leiderschapsstijl vragen. “Leiders die gewend zijn macht uit te oefenen, zijn niet langer effectief in een tijd waarin dat niet meer wordt geaccepteerd”, zegt Matser. Toch ziet hij deze leiderschapsstijl nog heel veel voorkomen. “Juist door risico’s en druk van buitenaf neemt bij sommige managers de behoefte aan controle en risicomijdend gedrag toe. Nu ga ik niet beweren dat je geen oog mag hebben voor risicomanagement, maar de vraag is of je het gedrag van mensen verandert door nieuwe systemen en regels te bedenken. Oftewel, kies je voor een juridische insteek van ‘argwanend’ leiderschap of ga je op basis van vertrouwen juist oplossingen zoeken en zoek je verbinding?”

Finance en duurzaamheid
Duurzaamheid is actueler dan ooit. Vrijwel elk bedrijf heeft duurzame ambities, maar in de praktijk blijken deze moeilijk te halen. Hoe kan dat toch? “Ouderwets leiderschap is een belangrijk deel van de probleem”, zegt Ivo Matser. Volgens de directeur van TSM Business School vergeten veel leiders dat een bedrijf feitelijk een netwerk is, dat op zijn beurt weer deel uitmaakt van verschillende (maatschappelijke) netwerken. In de steeds complexer wordende wereld voldoet de traditionele, op macht en controle gerichte leiderschapsstijl niet meer. Moderne leiders staan midden in hun organisatie, inspireren en denken niet in systemen. “We gaan van ego en macho naar dienend leiderschap. Er is overal een veranderingsproces gaande en in de financiële wereld is dat niet anders. En dat vraagt iets van leiders.”

Complexiteit financiële sector
De complexiteit waarmee bedrijven in de financiële sector te maken krijgen, laat zich niet zomaar managen. “Heel veel managers zijn bijvoorbeeld bedrijfskundig georiënteerd, maar dat is maar een manier om naar een probleem te kijken. Je zou bijvoorbeeld ook vanuit een maatschappelijk perspectief kunnen kijken, vanuit sociale of natuurwetenschappen. Daarmee kom je tot meer duurzame oplossingen waarmee je de wereld niet exploiteert maar juist exploreert.” De reden waarom dit lang niet altijd gebeurt in de praktijk is dat economische wetten vaak simpeler worden voorgedaan dan ze in werkelijkheid zijn. “Bedrijven gaan uit van ideale situaties, maar die komen nooit uit. Daardoor zijn ze vaak drukker bezig met het aanpassen van hun gedrag aan de verwachtingen dan aan de realiteit. Het gevolg is dat hun risico juist toeneemt, doordat ze niet met de realiteit bezig zijn.”

Leiderschap in de praktijk
Binnen TSM Business School wordt – hoe kan het ook anders – gelet op leiderschapsontwikkeling bij studenten. Het gaat dan vaak om studenten die al een baan hebben met veel verantwoordelijkheid en die parttime studeren. Ondersteuning van talent en stimulering van gedrag is belangrijker dan macht en controle, krijgen zij mee. “Het gaat veel meer om wat je wil bereiken dan het behalen van targets. Je moet jezelf blijven stretchen, want in tegenstelling tot targets zijn bedoelingen nooit helemaal klaar.” Van belang vindt Matser ook het sturen op gezamenlijke verantwoordelijkheid en werken vanuit verschillende systemen en met verschillende groepen. “Het gaat erom dat je jezelf oefent om vanuit meerdere perspectieven naar een uitdaging te kijken. We zijn allemaal een beetje opgevoed om zaken vanuit een enkel perspectief te bezien, maar dat is niet langer genoeg. Bedrijfsproblemen zijn steeds vaker ook maatschappelijke problemen en daardoor veel complexer geworden.”

Rentmeesterschap vergeten
Een oplossing ligt in het bekijken van het strategische proces als een leerproces, in plaats van te denken dat er iets fout is gegaan wanneer men niet precies uitkomt bij de verwachting. “Niet van mijlpaal naar mijlpaal, maar van stepping stone naar stepping stone. Wanneer je dat doet, ga je het geheel beter overzien en voorkom je ook tunnelvisie.” Matser ziet al veel leiders de beweging maken naar de nieuwe stijl leiderschap. “Zij kijken verder dan de horizon lang is en zijn niet bezig met het beheersbaar maken van de wereld in een schijnwerkelijkheid. Het gaat ook over erfgoed en nalatenschap, dat besef is er steeds meer. Rentmeesterschap, wat laat ik achter in de wereld. Dat is niets nieuws, maar we zijn dat in onze Angelsaksische benadering en door de druk van de korte termijn een beetje vergeten. Maar om daar invulling aan te geven, moet je wel overtuigingskracht, lef en impact hebben. Het gaat nog steeds om leiderschap, ook in de financiële wereld. Maar dan wel op basis van bedoelingen en vertrouwen. Niet op basis van macht: dat is het oude spel en daarin krijg je nooit vernieuwing voor elkaar. Als je iets nieuws wil, moet je nieuwe chemie ontwikkelen.”